عدالتوانصافدرزندگیازمنظراسلام-
چکیده :
در این مقاله با اشاره به جایگاه خانواده به عنوان مهمترین نهاد اجتماعی ، بر دیدگاه اسلام نسبت به این کانون بسیار مهم در شکل گیری ساختار شخصیت انسانی تاکید گردیده است ، همچنین تاکیدات دین مبین اسلام بر ارتقاء سطح معنویات و اخلاق در خانواده در راستای تحقق خانواده متعالی و همچنین تبیین جایگاه عدالت و انصاف در زندگی بعنوان ارزشهایی اخلاقی و پایه گذار خانواده ای در حرکت و رشد و بالندگی مطالبی ارائه گردیده است .
نگاه اسلامی به مفهوم عدالت و انصاف از دیدگاه قرآن ، روایات و نهج البلاغه و لزوم رعایت آن در جهت رشد فردی و اجتماعی مبتنی بر آموزه های وحیانی و دیدگاه اسلام در خصوص عدالت جنسیتی و نفی هرگونه برتری طلبی مبتنی بر جنسیت از چشم اندازهای دیگر این مقاله می باشد .
دیدگاه پیوند ارزشهای اخلاقی با حقوق و نقطه اتصال عدالت و انصاف با حقوق خانواده در نظام حقوق اسلام در جهت جاری ساختن اخلاق اسلامی در فضای خانواده به عنوان حق و تکلیف و همچنین آثار و برکات ناشی از آن در این مقاله کوتاه مورد توجه قرار گرفته است .
در بخش کوتاهی از این مقاله با رویکرد تطبیقی نظریه انصاف مبتنی بر دیدگاههای غربی نیز به اختصار بیان گردیده است.
مقدمه:
خانواده،کوچک ترین واحد اجتماعی است:اما مهم ترین نهاد اجتماعی نیز به شمار می آید.این اهمیت به چندجهت است :یکی این که خانواده به لحاظ جمعیتی،فراگیرترین نهاد است. هیچ نهادی را نمی توان یافت که به اندازه خانواده، عضو داشته باشد.همه افرادبشر،حتی آنان که ازدواج نمی کنند،به نوعی عضو خانواده به شمارمی روند.دلیل دیگر این که به لحاظ زمانی نیز فراگیرترین نهاد است، به گونه ایکه زندگی افراد را ازآغاز تا انجام در برمی گیرد.تقریباًهیچ زمانی را نمی توان متصورشدکه انسان،درون خانواده قرارنداشته باشد.سوم این که خانواده،کانون تربیت انسان ها،ومرکزی است کهسرنوشت دنیا وآخرت انسان درآن رقم می خورد.
بی تردید،سال های نخستین زندگی که مهم ترین دوران در شکل گیری شخصیت وسرنوشت افراد استدرون خانواده می گذرد..پس ازآن دردوران نوجوانی وجوانی نیزخانواده نقش اساسی داردوسپس دردوران تشکیل خانواده نیزهمسر،عامل مهمی در تعیین سرنوشت وتامین موفقیت وکامیابی است.
چهارم این که جامعه،ازخانواده ها تشکیل شده واز این رو،سرنوشت جامعه،با سرنوشت خانواده درپیونداست.اگر خانواده بعنوان به عنوان قطعه ای از جورچین جامعه سامان یابد،واگر خانواده نیروهایجامعه درست عمل کند،بی تردیددر سامان دادن جامعه وموفقیت آن،تاثیرفوق العاده ای خواهد داشت.این امور نشان می دهند که خانواده،یکی از مهم ترین واساسی ترین مسائل زندگی است کهبایدنسبت به آن حساس بود.به دلیل اهمیتی که کانون خانواده دارد،نمی توان به سادگی از کنار آنگذشت وباید برای موفقیت آن تلاش کردوراه آن راشناخت.ازاین رو ،عوامل موثر در موفقیت وکامیابیخانواده،ارزش واهمیت والایی داردواین کامیابی،در گروکسب مهارت زندگی خانوادگی است.
خانواده د راسلام: اسلام باکمال افتخاروعزت به خانواده به صورتی ژرف وگسترده نگریسته است ودر قانونگذاری خود،اورادر اولویت قرارداده وبرای روابط آن،زیباترین وبهترین قوانین حقوقی را وضع کرده ،ون یزبرای آن ارزشمندترین صوراخلاق وآداب را ترسیم کرده است وآن به این دلیل نیست که به عنوان تنها شکل گیری جوامع انسانی به آن توجه شود،بلکه خانواده به عنوان عنصری مهم درساختار شخصیت انسانی ،ایفای نقش می کند.پس اگر فضای آن سالم وخالی ازآلودگی باشد،بدون تردید،نتایج 5
آن نجات از بیماریهای روانی وعقلی که از مهمترین فجایع ودشواریهای انسانی است،خواهدبود,واگر خانواده دچار اختلالات رفتاری باشد،به بسیاری از عقده های روانی وانحرافات اخلاقی،دچارمی شودکه نه تنها برای خود شخص خطرناک است بلکه برای کل جامعه نیزخطرناک خواهد بود.
ازنظر اسلام،تکامل وپیشرفت خانواده تنها معیاری است که برای پیشرفت امت به سوی تعالیم حیات بخش اسلامی در چهارچوب علم اما در )محدوده اخلاقی(که درجه پایانی در پیشرفت وتکامل انسانها است،با اطمینان می توان گفت:بالاترین سطح معنویات واخلاق خانواده،یکی از شعارهای نخستینی است که دین اسلام،آن را مطرح کرده است وبه جرئت می توان گفت از مبادی وارکان اصلی است که نظام خانواده برآن پایه ریزی شده است،چرا که محوری است که تمام فعالیتهای رفتاری جوامع بشری،برآن
تنظیم شده است.
بنابراین تعالی خانواده وایجاد فضایی که درآن رضایت زناشویی پشتوانه تداوم زندگی مشترک زوجین بنابراین بایستی دراولویت خانواده مسلمان قرارگیردودراین میان هماهنگی زناشویی ومولفه ها ومفاهیم موثر براین هماهنگی می توانددرحرکت خانواده به سمت تعالی موثر واقع شود.یکی از عوامل تاثیرگذاربرهماهنگی زناشویی ،اعتقاد به عدالت وبرابری درروابط زوجی برای افزایش پایبندی وتعهد مردوزن به یکدیگر وافزایش میزان صمیمت فی مابین آنها ست که این خود موجبات تداوم زندگی وحرکت به سمت خانواده متعالی رافراهم خواهد آوردودرنقطه مقابل آن هرچه زوجین در زندگی ازانصاف وعدالت دور گردند.زمینه های تزلزل خانواده ونارضایتی وسازگارنی فراهم گردیده وخانواده ازالگوی مورد تائید دین مبین اسلام دور خواهد شد.
عدالت ازنگاه اسلام:
عدالت ازجمله مفاهیمی است که ابعاد و بزرگی آن، همه افراد بشر را به تحسین واداشته است. انسان از وقتی که خود و جامعه را شناخته است، به ضرورت حضور ارزشمند عدالت در زندگی، برای تعالی خود و اجتماع اش پی برده است. با آنکه کلمه عدالت دارای کاربردی فراگیر است، مع الوصف تعریف آن دارای فراز و نشیب هایی است که دستیابی به یک معنای واحد را برای آن مشکل کرده است.
در تعریف لغوی عدل آمده است))العدل: الانصاف و هو اعطاء المرء ماله و اخذ ما علیه() مصطفی ابراهیم ، معجم الوسیط،ج 2، ص 495 :) عدل یعنی انصاف و این که به هر فرد آنچه اختصاص به او دارد بدهی و از او هر آنچه که باید گرفت بگیری . امام علی )ع( در این زمینه می فرماید ))العدل وضع کل شیء موضعه((: عدالت، آن است که هر چیزی در جای خودش قرار گیرد. و یا ))العدل اعطاء کل ذی حق 6
حقه((: عدالت، آن است که حق هر صاحب حقی، داده شود . ()مصطفی ابراهیم،معجم الوسیط،ج 2،ص 494 ( مرحوم علامه طباطبائی معنای اصلی عدالت را اقامه مساوات میان امور می داند. لذا در تعریف ان می گویند))به هر امری آنچه سزاوار ست بدهی، تا همه امور مساوی شود و هر یک در جای خود که مستحق آن است قرار گیرد) طباطبائی ، تفسیرالمیزان ،ج 22 ، ، ص 272 ( شهید مطهری نیز عدالت را رعایت حقوق افراد و عطا کردن حق هر ذی حق به او است ) )مطهری، عدل الهی،ص- 49
مبانی عدالت ازدیدگاه اسلام
اهمیت عدالت در اسلام تا به انجاست که هیچ قانونی در نظام اسلام نیست، مگر این که از عدل سرچشمه گرفته باشد. لذا عدالت در اسلام از اصولی است که تخصیص بردار نیست )سبحانی،معالم 524 ( در یک محتوای کلی می توان گفت که نیاز به - الحکومه الاسلامیه، ص 529 عدالت از دید اسلام دو جهت است اول این که زندگی اجتماعی در بشر تکامل یافته نیست و این عدالت است که هم راه تکامل را هموار می سازد و هم در نهایت، مقصود این تکامل است . دوم از این جهت که رفتار بشر تحت تاثیر خواسته های درونی او است و این خواسته ها با رعایت حقوق دیگران تطابق ندارد. بلکه غالبا در خلاف جهت آن است. لذا بر این اساس است که در اسلام کنترل فردی و کنترل اجتماعی را در راستای تحقق عدالت، از اهداف اساسی دین بر شمرده است. عدل به مفهوم اجتماعی اش در قرآن هدف نبوت معرفی شده است ))لقد ارسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب والمیزان لیقوم الناس بالقسط )حدیدآیه 24
ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آن ها کتاب )آسمانی( و میزان )شناسایی حق از باطل( نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند(( و همچنین به مفهوم فردی اش مبنای معاد است ))و نضع الموازین القسط لیوم القیام)انبیاء 57 (:ما ترازوی عدل را در روز قیامت برپا می کنیم (( لذا بر این اساس است که می گوییم اقامه قسط و عدل در میان مردم طبق بیان قرآن کریم هدف بعثت انبیا بوده است و این هدف بزرگ، تنها با قدرت و حکومت به دست آمدنی است )حکیمی، ج 2، ص 524 ( اصولا در اسلام عدالت مبتنی بر ایمان است چنانچه شهید مطهری درباره رابطه بین ایمان و عدالت معتقد است)) ایمان به خداوند زیر بنای اندیشه عدالت و حقوق ذاتی مردم است و بهترین ضامن اجرای عدالت ایمان است(() ) مطهری، سیری در نهج البلاغه، ص 225
7
مبانی وبایسته های عدالت ازدیدگاه نهج البلاغه
بحث عدالت در اندیشه های امام علی)ع( مبحث بسیار گسترده و عمیقی است،در نگاه امام علی)ع(، عدالت، رأس و هستة اصلی و به مثابه شیره ایمان و سرچشمه همه خوبی هاست . ))العدل رأس الایمان و جماع الاحسان.(( )خوانساری شرح غررالحکم ودررالکلم، ج 2، ص 43 ( در واقع در نگاه ان حضرت ازسویی، عدالت با اعتقاد و اندیشة آدمی گره خورده و از سوی دیگر جمع کننده خوبی ها توصیف شده است. بنابراین،ایشان محک ایمان، را بر اساس عدالت می داند واز دیدگاه او مؤمن، کسی است که الزاماً از خصلت ناب عدالت برخوردار بوده و همواره بر مرکب عدالت حرکت می کند . شخصیتی که نامش قرین عدالت بوده و نه تنها امام معصوم شیعیان است، بلکه در تاریخ بشریت به عنوان یک متفکر، اندیشمند و سیاستمداری موحد مطرح بوده است. مجسمه عدل و مساوات، شیفته حق و انصاف، نمونه کامل بشردوستی و رحمت و محبت و احسان، است تا انجا که حتی دیگران در باره اش گفتند قاتل او همان عدل و مساواتش بود )و قُتل فی محرابه لشدّة عدله(در نگاه آسمانی اوعدالت ارزش و بزگواری ) است ) قزوینی، بقاء وزوال دولت درکلمات سیاسی امیرمومنان )ع(،ص 97 پیروزی و عزت و کرامت است. برترین موهبت هاست. محکمترین بنیان است. سبب دو چندان شدن برکت ها و خیرات، است مایه پیوند است ) خوانساری،شرح غررالحکم ودوررالکلم ، ج 4، ص 475 ( سبب اصلاح مردم، است مایه اصلاح امور است و از همه بالاتر ان را میزان و ترازوی خداوند می داند )محمدی ری شهری ، میزان ) الحکمه، ج 2 ، ص 74
:: موضوعات مرتبط:
جزوات حقوقی و وکالت ,
,
:: برچسب‌ها:
مقاله تحقیق عدالت وانصاف در زندگی از منظر اسلام- ,
:: بازدید از این مطلب : 6935
|
امتیاز مطلب : 3
|
تعداد امتیازدهندگان : 2
|
مجموع امتیاز : 2
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
